…រដូវរងារឆ្នាំ ១៩៣៥ ជាអំឡុងពេលដែលសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិកធ្លាក់ចុះយ៉ាប់យឺនបំផុត ។ បរិយាកាសអាប់អួរគ្របដណ្តប់ពេញផ្ទៃក្រុងញូវយ៉ក ។
នារាត្រីដ៏ត្រជាក់មួយពាក់កណ្តាលខែមករា ឆ្នាំ ១៩៣៥ សវនាការមួយត្រូវបានរៀបចំនៅតំបន់ក្រីក្របំផុតមួយនាទីក្រុងនេះ ។ ចៅក្រមជាអភិបាលក្រុងដែលពលរដ្ឋស្រឡាញ់ -លោក Fiorello Laguardia ហើយចុងចោទគឺស្ត្រីចំណាស់ម្នាក់អាយុប្រមាញ ៦០ឆ្នាំ ស្លៀកសម្លៀកបំពាក់រហែក ប៉ះគ្រប់កន្លែងនិងមានទឹកមុខបង្កប់ដោយទុក្ខព្រួយ ។ ទន្ទឹមនោះ លើផ្ទៃមុខគាត់ក៏បង្ហាញឲ្យឃើញភាពអៀនខ្មាសព្រោះតែគាត់បានលួច…នំប៉័ង១ដុំរបស់គេ ។
លោក Fiorello La Guardia សួរ ៖ “ជនជាប់ចោទ! អ្នកត្រូវគេប្តឹងថា បានលួចនំប៉័ងគេ តើត្រូវដែរឬទេ?។
អល់ឯកក្នុងចិត្តមួយសន្ទុះស្ត្រីចំណាស់ឆ្លើយ ៖ “ចាស៎! លោកតុលាការខ្ញុំពិតជាលួចមែន!” ។
ចៅក្រមសួរបន្ត ៖ “មូលហេតុអ្វីបានជាលួចនំប៉័ង អត់ឃ្លានណាស់មែនទេ? ចាស៎! ។ ឆ្លើយរួចស្រីចំណាស់ងើបក្បាលឡើងសំឡឹងចំចៅក្រម រួចពោលយ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ថា ៖ “ស្ងៀម! តុលាការនឹងប្រកាសសាលក្រម” ។
ចៅក្រមងាកមកកាន់ស្រីចំណាស់ រួចពោលខ្លាំងៗ ៖ “ជនល្មើស! យើងខ្ញុំត្រូវការបំពេញភារកិច្ចយ៉ាងយុត្តិធម៌ ! តាមច្បាប់កំណត់ ។ អ្នកមានជម្រើស២យ៉ាង ៖ ឬមួយត្រូវពិន័យ ១០ដុល្លារ ឬត្រូវឃុំខ្លួនរយៈពេល១០ថ្ងៃ ។ អ្នកត្រូវជ្រើសរើស! ។”
ស្រីចំណាស់ប្តូរទឹកមុខបង្ហាញការសោកស្តាយ ហើយខ្លោចផ្សាមែនទែន គាត់ពោលទៅកាន់ចៅក្រមថា ៖ “លោកចៅក្រម! ខ្ញុំបានបំពានទោស ខ្ញុំសុខចិត្តទទួលទណ្ឌកម្ម ។ ប្រសិនបើខ្ញុំមាន ១០ដុល្លារ នោះខ្ញុំពុំទៅលួចនំប៉័ងគេទេ ។ ខ្ញុំសុខចិត្តជាប់គុក ១០ថ្ងៃ តែចៅៗនៅតូច ៣នាក់ របស់ខ្ញុំ តើមានអ្នកណាមើលថែទៅ!? ។
អភិបាលក្រុងសើចញឹមៗ លូកហោប៉ៅដកលុយ ១០ដុល្លារ បោះចូលក្នុងមួកដ៏ល្បីល្បាញរបស់គាត់ ។
“នេះ ១០ដុល្លារ លុយពិន័យ អ្នកស្រីមានសេរីភាពហើយ!” ។ និយាយចប់! ចៅក្រមបង្វែរចក្ខុផ្តោតចំមនុស្សទាំងឡាយ ដែលចូលរួមសវនាការ ហើយស្រែកខ្លាំងៗថា ៖ “ឥឡូវដល់វេនអ្នកទាំងអស់គ្នាម្តង! ចូរយកលុយម្នាក់ ៥០សេន លុយពិន័យ! គឺពិន័យចំពោះមិត្តមិនចេះឈឺឆ្អាលរបស់យើង! ។ ខ្ញុំពិន័យខ្លួនឯង ហើយពិន័យអ្នកទាំងអស់គ្នា ព្រោះថាតើយើងរស់នៅបែបណា ដែលស្រីចំណាស់ម្នាក់មានអាយុស្របាលនឹងឪពុកម្តាយអ្នកត្រូវទៅលួចនំប៉័ង ដើម្បីចិញ្ចឹមចៅ ! ” ។
កែវភ្នែកអ្នកចូលរួមបើកក្រឡង់ៗសំដៅចៅក្រម និងជាអភិបាលក្រុងដែលពួកគេស្រឡាញ់ ។ បរិយាកាសស្ងៀមស្ងាត់ អាចលឺម្ជុល១ដើម ដែលធ្លាក់ ។ ក្រោយពីភាពស្រឡាំងកាំង អ្នកចូលរួមទាំងអស់ បានក្រោកឈរហើយយកលុយ ៥០សេន មកដាក់ក្នុងមួករបស់អភិបាលក្រុង ។
បើយកហេតុផលនិយាយនោះរឿងស្រីចំណាស់ត្រូវរងទណ្ឌកម្មព្រោះលួចនំប៉័ងគេ មានអ្វីទាក់ទងដល់អ្នកដទៃ ។ ប៉ុន្តែច្បាស់ណាស់អភិបាលក្រុង និងជាចៅក្រមរូបនោះ បានលើកច្បាស់ថា ៖ “នេះជាលុយសម្រាប់ទូទាត់នឹងភាពសោះអង្គើយ មិនចេះឈឺឆ្អាលនិងជនរួមជាតិដូចគ្នា!” ។
ត្រឹមនេះបានហើយ ! តើអស់លោកក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌? ។ តែក៏ព្រោះវាខុសវាខ្សោយ…តើអស់លោកដឹងទេ!?
ល្មមយល់ដឹងក្នុងជំនឿថានឹងទទួលបានយុត្តិធម៌ហើយធ្វើឲ្យប្រសើរឡើង ។ ពិសេសបង្កឱកាសឲ្យពលរដ្ឋក្រីក្រ រងគ្រោះ ឬឲ្យតែរងភាពអយុត្តិធម៌គេរត់រក…តុលាការ ចៅក្រម ៕ ចន្ទ្រា
