ជាទូទៅសហគមន៍មន-ខ្មែរ ឬខ្មែរលើ ដែលសង្គមមានលក្ខណៈជាកុលសម្ព័ន្ធ នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ស្ទឹងត្រែង ក្រចេះ នៅប្រទេសវៀតណាមប៉ែកកណ្តាល និងខាងត្បូង ព្រមទាំងនៅប្រទេសឡាវ (លាវ) ប្រើកងដៃ-កងជើង ធ្វើអំពីស្ពាន់ ដើម្បីជាគ្រឿងលំអររូបរាងកាយ។ ការនិយមកងដៃ-កងជើង ដែលជាប្រពៃណីរបស់សហគមន៍មន-ខ្មែរទាំងនោះ មិនមែនជាការចៃដន្យនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែជាមរតកវប្បធម៌ដែលសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្របានបន្សល់ទុក។
ការស្រាវជ្រាវបានឲ្យដឹងថា រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ការនិយមកងដៃ-កងជើងបែបនេះ គឺស្ត្រីទេដែលនិយមច្រើនជាងបុរសដែលរស់នៅតាមព្រៃភ្នំ។ ជាទូទៅ ឪពុកម្តាយរមែងតែធ្វើអំណោយកងដៃ ឬកងជើងមួយគូរ ធ្វើអំពីលោហធាតុ ទៅកូនស្រី នៅពេលដែលពេញវ័យក្រមុំអាចនឹងមានគ្រួសារ បង្កើតកូនចៅ។
ការពាក់កងដៃ កងជើងបែបនេះ មិនគ្រាន់តែជាគ្រឿងលំអរូបរាងកាយ ពោលគឺមិនគ្រាន់តែជាគ្រឿងអលង្កាតែប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែគឺជានិមិត្តសញ្ញាបង្ហាញចង្អុលថា ពួកគេគឺជាពួកអភិជន ឬជាអ្នកមានស្តុកស្តម្ភគ្រាន់បើក្នុងសហគមន៍។ ក្រៅពីនេះ កងដៃ កងជើងទាំងនោះ ក៏ជាគ្រឿងសិរីមង្គលផ្តល់នូវសេចក្តីសុខ សេចក្តីសប្បាយគ្រប់ពេលវេលាផងដែរ។ ព្រោះថា គ្រឿងអលង្ការទាំងនោះ គឺជាចំណងដ៏ថ្លៃថ្លារវាងឪពុកម្តាយ និងកូន ដែលបង្កប់នូវអត្ថន័យស៊ីជម្រៅមួយទៀតផ្នែកជំនឿសាសនា។ នៅទីនេះ យើងចង់និយាយថា ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់មនុស្សក្នុងសហគមន៍មន-ខ្មែរទាំងនោះ កងដៃ កងជើង សុទ្ធសឹងតែមានបារមីកាន់ ឬវត្ថុស័ក្តសិទ្ធិសណ្ឋិតយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន ដើម្បីនឹងគាំពារ ការពារពួកគេឲ្យផុតពីគ្រឿងសៅហ្មងទាំងឡាយ ដែលព្យាយាមបៀតបៀនពួកគេ។
រូបភាព ១-៤ : កងដៃរបស់ស្ត្រីព្នង ក្រចេះ ដើមស.វទី ២០ (Cf. ឡឺក្លែរ) និង នៅវៀតណាមខាងត្បូង រវាង ១៩២២ និង ១៩៦០ (ឯកសារ បារាំង)
បើនិយាយម្យ៉ាងទៀត បងប្អូនខ្មែរលើមានជំនឿថា កងដៃទាំងនោះ ដែលមានចំនួនពី១ទៅដល់ ១០ ឬ ២០ អាចបញ្ចៀសនូវរាល់ ឧបទ្រពចង្រៃ ដែលប៉ុនប៉ង រំខានការរស់នៅជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះសោត វាក៏អាចនាំមកនូវភព្វសំណាង ភោគទ្រព្យ ឬកសិផលតាមបំណងប្រាថ្នាថែមទៀតផង។
សូមជម្រាបថា សម្រាប់ស្ត្រីព្រៃភ្នំ មន-ខ្មែរ គ្មានអ្វីទេដែលមានតម្លៃជាងគ្រឿងអលង្ការទាំងនោះ ពាក់នៅដៃដែលពួកគេចូលចិត្តនិយមច្រើន ហើយជាមរតករបស់ដូនតា? ម្ល៉ោះហើយគ្រឿងអលង្ការទាំងនោះ ដែលធម្មតាមនុស្សក្រីក្រពុំអាចមានលទ្ធភាពនឹងមានឡើយ គឺជានិមិត្តសញ្ញានៃឧត្តមភាព ឬភាពស្តុកស្តម្ភរបស់ពួកគេយ៉ាងប្រាកដ។
ការពាក់កងដៃលោហៈទាំងនោះ ដោយស្ត្រីមន-ខ្មែរ គឺត្រូវបានផ្តើមចេញពីកងដៃដែលមានលក្ខណៈតូចនៅត្រង់កដៃ ហើយបន្តិចម្តងៗ កងដៃនេះត្រូវបានពង្រីកទៅធំនៅកំភួនដៃ ដោយត្រួតតៗគ្នា ដូចជារេស្សត៍។
រូបភាព ១-៣ : កងជើងរបស់ស្ត្រីព្នង នៅលាវ និង វៀតណាមខាងត្បូង រវាង ១៩៥០ និង ១៩៦៥ (ឯកសារ បារាំង)
សូមជម្រាបថា ជនជាតិខ្មែរលើពីដើមមិនទិញកងដៃ កងជើងមកពីក្រៅនោះទេ ពួកគេផលិតខ្លួនឯងដោយដំពន្លូតលោហធាតុរ៉ែឲ្យក្លាយទៅជាគ្រឿងអលង្កាទាំងនោះ សម្រាប់ជូតឲ្យកូនចៅរបស់ពួកគេដែលពេញវ័យក្រមុំ។ ជាព័ត៌មានបន្ថែមថ្មីៗនេះ នៅស្ថានីយ៍ស្រែអំពិល ស្រុកគៀនស្វាយ រាជធានីភ្នំពេញ គេក៏បានរកឃើញប្រភេទកងដៃសំរិទ្ធិ ដែលធ្លាប់មាននៅស្ថានីយ៍ស្នាយ, ស្វាយចេក, សូភីព្រៃក្មេង និងនៅស្ថានីយមួយចំនួនទៀតនៅប្រទេសថៃ។ នៅក្នុងតំបន់ព្រៃភ្នំ ក្រៅពីកងដៃធ្វើអំពីលោហធាតុ ក៏មានការពេញនិយមនូវកងដៃធ្វើអំពីខ្សែវល្លិ៍ព្រៃ ដែលគេយកខ្សែវល្លិ៍មកដង្គួញ វេញគ្នាជាពីរបីធ្លុង ទើបយកទៅពាក់នៅកងដៃ។
គប្បីគួររំលឹកផងដែរថា ការប្រើកងដៃបែបស្ត្រីខ្មែរក៏ត្រូវបានជួបប្រទះនៅតំបន់សៀមរាបអង្គរផងដែរ ជាពិសេសនៅសម័យអង្គរ ដូចវត្តមានរបស់ចម្លាក់លើប្រាសាទលលៃ ក្នុងរាជរបស់ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ជាសក្ខីកម្មស្រាប់។
ប្រការមួយទៀត ដែលគប្បីយើងត្រូវរំលឹក គឺថ្វីត្បិតតែសព្វថ្ងៃនេះ កងដៃ កងជើងធ្វើអំពីលោហធាតុ ត្រូវបានជំនួសដោយខ្សែអំបោះតែមួយនៅកញ្ចឹងកដៃក្តី ក៏ប៉ុន្តែអត្ថន័យពិសិដ្ឋត្រូវបានរក្សាទុកយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន៕ (ម.ត្រាណេ)
