ប្រទេសស្វីស៖ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សង្គម-វប្បធម៌ នៅស្នាក់ការអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) ទីក្រុងហ្សឺណែវ សម្ដេចតេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រី បានមានប្រសាសន៍រៀបរាប់ អំពីកម្ពុជា ដែលកន្លងមក បានជួបប្រទះនូវគ្រោះមហន្តរាយដ៏ធំ គឺការធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន ក្នុងឆ្នាំ 1970-1975 និងរបបខ្មែរក្រហមក្នុងឆ្នាំ 1975-1979 ដែលបានបំផ្លាញដល់ឫសគល់ នូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ហើយថា ពីប្រទេសដែលធ្លាប់តែគេទទួលស្គាល់ថា ជាវាលពិឃាត ជាតំបន់អសន្តិសុខ ដោយសារជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និងសំណល់គ្រាប់មីន ដោយគ្រោះថ្នាក់ជាប្រទេស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចអន់ថយផង ជាប់ក្នុងភាពក្រីក្រ និងមានអសន្តិសុខស្បៀង កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នទទួលបាននូវសន្តិភាពពេញលេញ និងបានក្លាយជាគោលដៅទេសចរណ៍ ដ៏មានប្រជាប្រិយ ក្នុងតំបន់អាស៊ី ជាប្រទេសនាំចេញស្បៀងអាហារ មានស្នាដៃលេចធ្លោ។
សម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានអញ្ជើញចូលរួម ក្នុងកម្មវិធីព្រឹត្តិការណ៍សង្គម-វប្បធម៌ ដែលបានប្រារព្ធធ្វើឡើង នៅទីស្នាក់ការអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ទីក្រុងហ្សឺណែវ ប្រទេសស្វីស ដែលពិធីនេះ មានការអញ្ជើញចូលរួមផងដែរ ពីលោក រ៉ូប៊ែរតូ អាហ្សេវ៉េឌូ អគ្គនាយកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ព្រមទាំងវត្តមានលោក លោកស្រី អនុប្រធានាធិបតី និងតំណាងប្រទេស នៃសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកជាច្រើនរូប នៅរសៀលថ្ងៃទី៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៩។ ហើយក្នុងពិធីក៏មានការបង្ហាញជូន នូវរបាំជូនពរផងដែរ។
បន្ទាប់ពីរបាយការណ៍របស់ លោក រ៉ូប៊ែរតូ អាហ្សេវ៉េឌូ អគ្គនាយកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក ដែលបានលើកឡើង ពីព្រឹត្តិការណ៍សង្គម និងវប្បធម៌ របស់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក (WTO) រួមមក សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក៏បានអញ្ជើញថ្លែងសុន្ទរកថាគន្លឹះ ក្នុងនាមជាម្ចាស់ផ្ទះ នៃការប្រារព្ធកម្មវិធីព្រឹត្តិការណ៍សង្គម និងវប្បធម៌ មានខ្លឹមសារសំខាន់ៗថា៖ សម្ដេចពិតជារីករាយ ដែលបានអញ្ជើញចូលរួមនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍សង្គមវប្បធម៌នេះ ដែលកម្ពុជាត្រូវបានផ្ដល់កិត្តិយសដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម ឲ្យធ្វើជាម្ចាស់កម្មវិធីសង្គមវប្បធម៌នេះ។ សម្តេច ក៏បានកោតសរសើរ ចំពោះរដ្ឋលេខាធិការដ្ឋាន WTO ដែលបានសហការ ជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងស្ថានបេសកកម្មកម្ពុជាប្រចាំ WTO រៀបចំកម្មវិធីដ៏វិសេសវិសាលនេះឡើង។
សម្តេចតេជោ បានបន្តទៀតថា ក្នុងនាមជាប្រទេស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចតូច កម្ពុជាជឿជាក់លើអត្ថប្រយោជន៍ នៃសកលភាវូពាណិជ្ជកម្ម និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ ឈរលើវិធានគតិយុត្ត។
យើងយល់ថា ពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក មិនគួរត្រូវបានរារាំង ដោយសារការកំណត់ពន្ធជាឯកតោភាគីនោះទេ ប៉ុន្តែគប្បីត្រូវបានលើកតម្កើង និងគាំទ្រ តាមរយៈការប្រកាន់ នូវគោលនយោបាយអំណោយផល សមស្របព្រមទាំងការផ្ដល់ក្របខ័ណ្ឌអនុគ្រោះពិសេស ដល់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ គឺនៅលើមូលដ្ឋាន នៃជំនឿឥតងាករេ។ នេះហើយដែលសម្ដេចបានណែនាំដល់រដ្ឋមន្ត្រីពាណិជ្ជកម្ម និងអគ្គរាជទូត របស់កម្ពុជា ឲ្យបន្តសហការជាមួយ សមាជិកដទៃទៀត ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត ក្នុងដំណើរការចរចាកែទម្រង់ WTO នៅក្នុងកាលៈទេសៈបច្ចុប្បន្ន ដែលតម្រូវឲ្យយើងរួមគ្នា ពង្រឹងស្ថាប័នសកលហុភាគីនិយម ដ៏មានសារសំខាន់មួយនេះ។
នៅក្នុងឱកាសនោះ សម្ដេចតេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានមានប្រសាសន៍រៀបរាប់ អំពីកម្ពុជា ដែលកន្លងមក បានជួបប្រទះនូវគ្រោះមហន្តរាយដ៏ធំ គឺការធ្លាក់ចូលក្នុងសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន ក្នុងឆ្នាំ 1970-1975 និងរបបខ្មែរក្រហមក្នុងឆ្នាំ 1975-1979 ដែលបានបំផ្លាញដល់ឫសគល់ នូវហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចជាតិ។ ពួក ប៉ុល ពត បានសម្លាប់អ្នកចេះដឹង ស្ទើរតែគ្មានសល់ ហើយបានបន្សល់ទុកឲ្យកម្ពុជាដ៏កម្សត់ ដែលនៅពេលនោះ គឺនៅសល់គំនរផេះផង់ និងទឹកភ្នែក ហើយថ្វីដ្បិតតែរបបខ្មែរក្រហម ត្រូវបានបញ្ចប់នៅថ្ងៃ 7 ខែមករា ឆ្នាំ 1979 តែសង្គ្រាមស៊ីវិល នៅក្នុងប្រទេសនៅបន្លាយ ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពសង្គ្រាមផង និងសន្តិភាពផង។ កម្ពុជាពេលនោះ បានប្រើដៃម្ខាងសម្រាប់ការពារប្រទេស ពីការវិលត្រឡប់មកវិញ នៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងដៃម្ខាងទៀត សម្រាប់កសាង និងអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជាតិឡើងវិញ ពីចំណុចសូន្យ ក្នុងកាលៈទេសៈដែលមានការហ៊ុមព័ទ្ធ នឹងការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ច ពីខាងក្រៅដោយអយុត្តិធម៌។
សម្ដេចតេជោ បានមានប្រសាសន៍បន្តទៀតថា បើទោះបីជាកម្ពុជា សម្រេចបាននូវសមិទ្ធសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព ទីក្រុងប៉ារីស ឆ្នាំ១៩៩១ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតលើកទី 1 ក្នុងឆ្នាំ 1993 តែសង្គ្រាមស៊ីវិល នៅតែបន្ត។ នោះហើយដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជា បានសម្រេចបន្តដាក់ចេញនូវនយោបាយឈ្នះឈ្នះ ដែលនាំមកជូនកម្ពុជា នូវការបញ្ចប់សង្រ្គាមទាំងស្រុង និងទទួលបាននូវសុខសន្តិភាព ការបង្រួបបង្រួមជាតិ និងឯកភាពពេញលេញ ក្នុងប្រទេសជាលើកដំបូង នៅក្នុងឆ្នាំ 1998 ។ សម្តេចបានបញ្ជាក់ថាសន្តិភាពដែលសម្រេចបានដោយខ្លួនឯងផ្ទាល់ដោយគ្មានការបង្ហូរឈាម គ្មានការប្រើអាវុធ ឬគ្រាប់រំសេវសូម្បីតែមួយគ្រាប់ និងដោយគ្មានការបង្គាប់បញ្ជា ឬការជួយជ្រំជ្រែងពីខាងក្រៅឡើយ។
សម្តេចតេជោ បានបន្តទៀតថា ពីប្រទេសដែលធ្លាប់តែគេទទួលស្គាល់ថា ជាវាលពិឃាត ជាតំបន់អសន្តិសុខ ដោយសារជម្លោះប្រដាប់អាវុធ និងសំណល់គ្រាប់មីន ដោយគ្រោះថ្នាក់ជាប្រទេស ដែលមានសេដ្ឋកិច្ចអន់ថយផង ជាប់ក្នុងភាពក្រីក្រ និងមានអសន្តិសុខស្បៀង កម្ពុជាបច្ចុប្បន្នទទួលបាននូវសន្តិភាពពេញលេញ និងបានក្លាយជាគោលដៅទេសចរណ៍ ដ៏មានប្រជាប្រិយ ក្នុងតំបន់អាស៊ី ជាប្រទេសនាំចេញស្បៀងអាហារ មានស្នាដៃលេចធ្លោ ក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ និងការកែលម្អ សូចនាករសង្គមនានា និងជាប្រទេសមួយ នៅក្នុងចំណោមប្រទេស ដែលមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចលឿនបំផុត ក្នុងពិភពលោកដែលថ្មីៗនេះ បានឆ្លងផុតដោយជោគជ័យ ពីឋានៈជាប្រទេសមានចំណូលទាប ទៅជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតទាប ដោយសារកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏ខ្ពស់ក្នុងរង្វង់ 7% ក្នុងមួយឆ្នាំ ក្នុងរយៈពេលជាងពីរទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ ព្រមទាំងកំពុងប្រឹងប្រែង ដើម្បីក្លាយទៅជាប្រទេសដែលមានចំណូលមធ្យមកម្រិតខ្ពស់ ក្នុងឆ្នាំ 2030 និងជាប្រទេស ដែលមានចំណូលខ្ពស់ក្នុងឆ្នាំ 2050។
សម្ដេចតេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានថ្លែងអំណរគុណ ដល់ប្រទេសដាក់ដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់ ដែលបានជួយដល់កម្ពុជា ក្នុងចំណោមបណ្ដាប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍តិចតួច ក្នុងរយៈពេលកន្លងមក ហើយក៏បានអំពាវនាវ ដល់សមាជិក WTO និងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍ទាំងឡាយ ឲ្យបន្តជួយដល់ប្រទេសជាសមាជិកក្រីក្រ ឲ្យបានចាកចេញពីក្រុមប្រទេសអភិវឌ្ឍតិចតួច និងអាចបន្តជំរុញកិច្ចដំណើរការ អភិវឌ្ឍរបស់ខ្លួន ទៅមុខកាន់តែលឿនថែមទៀត ស្របទៅតាមគោលដៅអភិវឌ្ឍន៍ ប្រកបដោយចីរភាព នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ហើយនាឱកាសនោះផងដែរ សម្តេចតេជោ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏បានប្រកាសបើកកម្មវិធីសង្គមវប្បធម៌ជាផ្លូវការ ចាប់ពីពេលនេះតទៅ៕ ដោយ៖កូឡាប