សៀមរាប៖ ចម្លាក់ទោល “សត្វមករ” ដ៏ធំ ដែលបានចុះផ្សាយដោយបណ្តាញសង្គម កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមករា ឆ្នាំ២០២០ កន្លងមកនេះ មានទីតាំងនៅទំនប់ទឹកមុជជាទំនប់ទឹកបុរាណមួយនៅជើងភ្នំគូលេន ដែលស្ថិតនៅទិសពាយ័ព្យនៃរមណីយដ្ឋានប្រាសាទបេងមាលា ក្នុងភូមិសាស្រ្តភូមិទឹកលេច ឃុំបេងមាលា ស្រុកស្វាយលើ ខេត្តសៀមរាប។
តាមការចុះពិនិត្យជាក់ស្តែងរបស់អ្នកជំនាញអាជ្ញាធរជាតិអប្សរា ឃើញមានបំណែកវត្ថុសិល្បៈចំនួន១៤បំណែកដូចជា ចម្លាក់ក្បាលមករដ៏ធំ (បណ្តោយទំហំ២១៣០មិល្លីម៉ែត្រ ទទឹង៩៥០មិល្លីម៉ែត្រ និងកម្ពស់ទំហំ១០៩០មិល្លីម៉ែត្រ) ចំនួន០១ រួមទាំងបំណែកដងខ្លួនមានសណ្ឋានជាទរទឹកនិងគម្របទរព្រមទាំងបំណែកវត្ថុសិល្បៈផ្សេងៗទៀត ដែលនៅរាយប៉ាយក្បែរនោះ។ ប្រជាពលរដ្ឋមានជំនឿនិងគោរពបូជាបដិមានេះជាយូរមកហើយរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។ ក្រៅពីនោះ ក៏មានស្លាកស្នាមជាការដ្ឋានយកថ្មភក់ពីបុរាណជាច្រើនកន្លែងនៅក្បែរៗនោះដែរ។
លោកបណ្ឌិត ឈាន រដ្ឋា ប្រធានស្តីទីនាយកដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទក្រៅឧទ្យានអង្គរ បញ្ជាក់ថា អាជ្ញាធរជាតិអប្សរានឹងបន្តការសិក្សាស្រាវជ្រាវបែបបុរាណវិទ្យា ដើម្បីដឹងច្បាស់ពីប្រវត្តិទីតាំងសម្រាប់ចងក្រងជាឯកសារ ការផ្សព្វផ្សាយ និងអភិរក្សដើម្បីលើកតម្លៃបេតិភណ្ឌជាតិ ព្រមទាំងថែរក្សាជំនឿរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងតំបន់។
លោក អ៊ឹម សុខរិទ្ធី បុរាណវិទូ និងជាប្រធាននាយដ្ឋានអភិរក្សប្រាសាទ ក្នុងឧទ្យានអង្គរនិងបុរាណវិទ្យាបង្ការនៃអាជ្ញាធរអប្សរា បានឱ្យដឹងថា៖ មករគឺជាត្រីសមុទ្រមួយប្រភេទ មានខ្លួនធំ ក្បាលខ្លីក្រម៉ុប ធ្មេញនិងចង្កូមស្ញាញគួរឱ្យសម្បើម។ ខ្មែរតែងហៅថាត្រីថ្ករឬឆ្លាមមករ។ ជាប្រភេទសត្វពេញនិយមតំណាល ក្នុងរឿងព្រេងទេវកថារបស់ព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា។
ខ្មែរបង្ហាញមករនៅតាមចម្លាក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទ ហោរជាង ផ្តែរ និងចម្លាក់ទោល។ តាមទេវកថាព្រះឥសូរ មករជាយាន្តជំនិះរបស់ព្រះនាងគង្គា តំណាងឱ្យទឹកបរិសុទ្ធ ជាទឹកមន្ត។ ដូច្នោះហើយបានជាមករមានវត្តមានយ៉ាងសំខាន់នៅតាមប្រាសាទនិងចម្លាក់។ មករអាចមានទ្រង់ទ្រាយរូបភាពផ្សេងៗ អាស្រ័យតាមរចនាបថសិល្បៈនៃសម័យកាលមួយៗ។ សិល្បករច្នៃប្រឌិតរូបភាពមករបន្តិចម្តងៗ ទៅតាមទេពកោសល្យរបស់ខ្លួន ហើយក៏ឃ្លៀងឃ្លាតពីធម្មជាតិរបស់ខ្លួនទៅ។
គេអាចមើលឃើញមករនៅក្នុងចម្លាក់សិល្បៈ នៅលើផ្តែរ បង្កាន់ដៃកាំជណ្ដើរ លើជញ្ជាំង នៅជ្រុងដំបូលនៃប្រាសាទដែលជាទរបង្ហូរទឹក។ មករក៏មានតួនាទីជាអ្នកយាមទ្វារដែរ។ ជាពិសេស មករមានបង្ហាញខ្លួននៅកន្លែងបញ្ចេញទឹក មានទម្រង់ជាទរបង្ហូរទឹក ដែលភាសាបច្ចេកទេសហៅថា “សោមសូត្រ” មានទម្រង់ស្រដៀងតោ ឬនាគ ដោយមានប្រម៉ោយដូចដំរី ហើយបើកចំហរមាត់ផង។
ដោយពិនិត្យលើរចនាបថសិល្បៈរបស់ចម្លាក់ អ្នកជំនាញយល់ថា ប្រហែលស្ថិតក្នុងសតវត្សរ៍ទី១១ ដោយយោងតាមចម្លាក់បដិមាស្រដៀងនឹងរចនាបថសិល្បៈនៅប្រាសាទបេងមាលា ដែលរូបមករនេះទំនងជាឆ្លាក់និងរៀបចំជាក្បាលនៃទរទឹករបស់ស្ទឹងទឹកមុជ។
បើតាមវនានុក្រមខ្មែរ របស់សម្តេចជួនណាត បានបញ្ជាក់ថា មករ មៈក សំ.បា (ន.) (មករឬមង្ករ) ឈ្មោះត្រីសមុទ្រមួយប្រភេទ មានខ្លួនធំ ក្បាលខ្លីក្រមុប ធ្មេញនឹងចង្កូមស្ញាញគួរស្បើម( មានតំណាលក្នុងរឿងរ៉ាវពីព្រេងនាយ) , ខ្មែរហៅសំដៅ ត្រីថ្ករ ក៏មាន , ច្រើននិយាយថា ឆ្លាមមករ។ មករ ម៉ៈកៈរ៉ៈ សំ.បា.ឬសំ.បា. (ន) (មករ –រាគិ,–រាសិ) មករឬរាសីមករ គឺឈ្មោះខែទី១០ នៃសុរិយគតិ ,មានថ្ងៃ ៣១ , ត្រូវគ្នានឹងខែយ៉ាំងវិយេរ(ខែទី១) បារាំងសែស : ខែមករ ឬមកររាសី ។ សព្វថ្ងៃប្រើជា មករា (មៈកៈរ៉ា) ជាខែទី១ដែរ ។ មកររាសី៕ដោយ៖កូឡាប
