ភ្នំពេញ៖ ថ្ងៃពុធទី២០ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ គឺជាទិវាចងចាំ និងរំលឹកនឹកដល់មហាសោកនាដកម្ម ដែលបនប៉ុលពតប្រល័យពូជសាសន៍ ប្រព្រឹត្តមកលើប្រទេសកម្ពុជា និងប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងអំឡុងពេល ដែលអន្តរធាននេះកាន់អំណាចនៅកម្ពុជាចន្លោះពីថ្ងៃ ១៧មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃ ៦មករា ឆ្នាំ១៩៧៩។
ទិវានេះត្រូវបានបង្កើតឳ្យមានឡើងដោយសារសំឡេងដង្ហើយហៅរបស់ខ្មែរដែលរងគ្រោះសល់ពីការកាប់សម្លាប់របស់បនប្រល័យពូជសាសន៍ ហើយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលមានសម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន ជាប្រមុខបានកំណត់យកទិវានេះជាទិវាផ្លូវការមួយ មានចែងយ៉ាងច្បាស់លាស់ក្នុងគណបក្សដោយកំណត់ហៅថា “ទិវាគោរពវិញ្ញាណក្ខន្ធប្រជាជនកម្ពុជាដែលរងគ្រោះដោយរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុលពត ២០ឧសភា”។
យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា ដែលមាន លោក ឆាំង យុ ជាប្រធាន បានបង្ហាញភ័ស្តុតាងឳ្យឃើញថា “នៅថ្ងៃ ២០ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ ក្រោយបន្តិចដែលរដ្ឋសភា កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យអនុម័តឳ្យឡើង កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីតាមការចាត់ចែងរបស់គណៈ៨៧០ ឬគណៈអចិន្ត្រៃយ៍នៃបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជាឬអង្គការនេះ ប៉ុល ពត ដែលមានតួនាទីជាលេខាទី១ នៃបក្សផងនោះ បានចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីសម្តេចចិត្តមួយ ឳ្យបោសសម្អាតប្រជាជនគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ដែលពួកវាចាត់ទុកថា ជាអ្នកប្រឆាំង”។
“បោសសម្អាត ឬកម្ទេចចោល ជាភាសារបស់អង្គការដែលមានន័យ ស្មើនឹងយកទៅសម្លាប់ចោល”។ ខ្លឹមសារនៃសេចក្តីសម្រេចចិត្ត ២០ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៦ របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ប៉ុល ពត បានឆក់យកអាយុជីវិតប្រជាជនកម្ពុជា អស់រាប់លាននាក់។ ក្នុងរយៈពេលជិត៤ឆ្នាំដែលពួកនេះដឹកនាំ និងគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជា បនប៉ុលពត អៀង សារី បានអនុវត្តនូវមាគ៌ាសម្លាប់មនុស្សយ៉ាងព្រៃផ្សៃបំផុត។
យោងតាមរបាយការណ៍មួយដែលធ្វើឡើងកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៣ របស់រណសិរ្សសាមគ្គីសង្គ្រោះជាតិកម្ពុជា បានផ្តល់នូវតួលេខនៃចំនូនមនុស្សស្លាប់ក្នុងរបបប៉ុលពតមានជាង៣លាននាក់ ក្នុងនោះមាន វេជ្ជបណ្ឌិត ឱសថការី ទន្តបណ្ឌិតចំនួន៥៩៤នាក់ មេធាវី និងសាស្ត្រាចារ្យចំនួន៦៧៥នាក់ គ្រូបង្រៀនចំនួន១៨០០០នាក់ សិស្សនិស្សិត១០៥៥០នាក់ អ្នកកាសែតចំនួន១៩១នាក់ សិល្បករ ១១២០នាក់ និងធ្វើគត់ព្រះសង្ឃចំនួន ២៥១៦៨ អង្គ។ កេរ្តិ៍ដំណែលនៃរបបវាលពិឃាដ ប៉ុលពត នៅតែបន្តញាំញីប្រទេសកម្ពុជារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
គណៈកម្មការស្រាវជ្រាវឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបបខ្មែរក្រហមប៉ុលពត Research Committee in to the Crime of the Pol Pot Regime ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយរណសិរ្សនៅថ្ងៃទី៥ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩៨២ ហើយនៅថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៨៣ រដ្ឋសភាជាតិនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា បានចេញសេចក្តីសម្រេចទទួលស្គាល់ និងអនុម័តនូវការរកឃើញដោយគណៈកម្មាធិការស្រាវជ្រាវ និងបានកំណត់យកថ្ងៃទី២០ ខែឧសភា រៀងរាល់ឆ្នាំធ្វើជាទិវាចងចាំ ការឈឺចាប់ដែលបង្កឡើងដោយឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់របបប៉ុលពត អៀង សារី។
នៅក្នុងចន្លោះនៃការកាន់តំណែងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសវ័យក្មេងជាងគេ លើពិភពលោកពីឆ្នាំ១៩៧៩ដល់ដើមឆ្នាំ១៩៨៥ សម្តេចតេជោ ហ៊ុន សែន បានចូលជួបនឹងជនបរទេសជាច្រើនទាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងនៅក្រៅប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីពន្យល់ប្រាប់ពួកគេថា “ហេតុអ្វីបានជាប្រជាជនកម្ពុជា ដាច់ខាតបដិសេធមិនអនុញ្ញាតឳ្យពួកប៉ុលពត ត្រឡប់មកកាន់អំណាចវិញ ហើយនៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ លោកក៏ធ្លាប់បានជួបរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលី នៅឯក្រៅប្រទេសដើម្បីបញ្ជាក់ដូចលោក បៀល ហេយ៍ឌែន រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអូស្ត្រាលីថា លោកពិតជាចង់បានដំណោះស្រាយ នយោបាយមួយក្នុងរឿងជម្លោះកម្ពុជា ដោយឈរលើមូលដ្ឋាននៃការទប់ស្កាត់មិនឳ្យពួកប៉ុលពតមកកាន់អំណាចវិញ”។
ការប្រារព្ធទិវាចងចាំ ២០ឧសភា ទោះបីជាស្ថិតក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំ តូច មធ្យម ឬទន្ទេញក្នុងក្រអៅបេះដូងយ៉ាងណា ក៏ដោយក៏មានអត្ថន័យបញ្ជាក់ច្បាស់ថា កម្ពុជាភ័យខ្លាចភ្លេច មិនចង់ភ្លេចមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រ ដ៏ជូរចត់នៃរបបយង់ឃ្នង់ព្រៃផ្សៃប៉ុលពត ៣ឆ្នាំ ៨ខែ ២០ថ្ងៃនេះ។
“២០ឧសភាមិនយកនរណាម្នាក់ធ្វើជាសត្រូវទេ ប៉ុន្តែសតិសម្បជញ្ញៈយើងបានបង្ហាញថា ការព្យាយាមបំបាត់ចោលនៃស្មារតី ២០ឧសភា ទិវាចងចាំគឺជាការប្រមាថ យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់វិញ្ញាណក្ខន្ធជនកម្ពុជា ដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតក្នុងរបបប៉ុលពត និងវិញ្ញាណក្ខន្ធអ្នកដែលបានស្លាប់ ដោយសាររំដោះជនកម្ពុជាឳ្យរួចផុតពីការកាប់សម្លាប់នេះ”។
ជនកម្ពុជាទាំងឡាយត្រូវតែរួបរួមសាមគ្គីគ្នាថែរក្សាស្មារតីនៃទិវាចងចាំ ២០ឧសភា ដោយហេតុថថា នៅលើទឹកដីនេះ ពុំមានក្រួសារកម្ពុជាណាមួយដែលមិនមាន ញាតិសាច់សាលោហិតរបស់ខ្លួនត្រូវបានកាប់សម្លាប់យ៉ាងព្រៃផ្សៃដោយសារសេចក្តីសម្តេចចិត្ត ២០ឧសភា១៩៧៦នោះឡើយ។
យើងត្រូវបន្តថែរក្សាស្មារតី ២០ឧសភាទិវាចងចាំឳ្យដូចជាថែរក្សាប្រស្រីភ្នែក របស់យើងថែរក្សាអាយុជីវិតយើង យើងមិនចងអាឃាតព្យាបាទទេ យើងថែរក្សាទុកជាមេរៀនប្រវត្តិសាស្ត្រសម្រាប់កម្ពុជាជំនាន់នេះ និងកម្ពុជាជំនាន់ក្រោយៗទៀត។ ស្មារតី ២០ឧសភា បានឆ្លុះបញ្ចាំងយ៉ាងប្រត្យក្ស នៅក្នុងគោលដៅយុទ្ធសាស្ត្ររបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលមានសម្តេចតេជោជាប្រមុខដឹកនាំនោះគឺ “ការពារសមិទ្ធផលជាតិឳ្យបានស្ថិតស្ថេរជានិរន្តរ៍ ធានាការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស គោរពច្បាប់ យុត្តិធម៌សង្គម និងពង្រឹងធ្លុងសាមគ្គីជាតិ ដោយសារប្រទេសប្រកបដោយសុខដុមរមនា”៕
ដោយ៖ CEN
