សិលាចារឹកប្រាសាទជ្រុងនៃកំពែងនៃទីក្រុងអង្គរធំ K.288 ជាតឹកតាងមួយយ៉ាងសំខាន់ បង្ហាញឲ្យយើងដឹងថា នាសម័យវប្បធម៌បាយ័ន ក្នុងរាជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មហាឫសីវាល្មិកិ ព្រាហ្មណ៍ដែលនៅប្រទេសឥណ្ឌាតែងរឿងរាមយណៈឥណ្ឌា (រាមកេរ្តិ៍ខ្មែរ) ត្រូវបានគោរពបូជា ដោយជនជាតិខ្មែរ ហើយឈ្មោះរបស់ព្រាហ្មណ៍ដ៏មានប្រជាប្រិយភាពសំខាន់នេះ ក៏ត្រូវបានបញ្ជាក់តាមអក្សរសាស្ត្រ ឬក៏រឿងព្រេងនិទាន ដែលមានប្រភពនិទានមួយចំនួនដែលចេញពីប្រទេសក្លិង្គ បានផ្សព្វផ្សាយចូលមកទឹកដីនគរភ្នំ ឬហ្វូ-ណន តាំងពីដើមស.វទី១ម្ល៉េះ។ ដូច្នេះហើយ ទើបបានជាខ្មែរបានពេញនិយមរឿងនេះជាបន្តបន្ទាប់រហូតដល់សម័យវប្បធម៌បាយ័ន។ ដោយសារតែការពេញនិយមនេះហើយ ទើបវគ្គមួយក្នុងរឿង ពាលកណ្ឌ ត្រូវបានឆ្លាក់ឡើងនៅលើផ្ទាំងផ្តែរមួយនៅលើប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ។
រូបភាព ១-៣ : ចម្លាក់វាល្មិគិ និពន្ធរឿងរាមកេរ្តិ៍ នៅប្រាសាទបន្ទាយឆ្មារ (ម.ត ២០០៤) និង ចម្លាក់ចាម ស.វទី៧ (ឯកសារ បារាំង)
នៅចំកណ្តាលនៃក្បាច់ផ្តែរ យើងឃើញមានវត្តមានរបស់ព្រះព្រហ្មទ្រង់ភ្នែន ដោយនៅខាងស្តាំមានព្រាហ្មណ៍ពីរនាក់ ខាងឆ្វេងមានបុរសកាន់ធ្នូ បាញ់សត្វក្រសាមួយគូរ។ ចម្លាក់នេះចង់បង្ហាញថា គឺព្រះព្រហ្មផ្ទាល់បានយាងចុះមកប្រាប់ឲ្យវាល្មិកិ តែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ជាពាក្យការព្យ។
សូមជម្រាបថា រីឯនៅប្រទេសចម្ប៉ាវិញ គេក៏ឃើញមានការគោរពបូជាមហាឫសីវាល្មិកិ ផងដែរ នេះបើយើងលើការស្រាវជ្រាវរបស់លោក ម៉ូស (មើល P. Mus, 1928, Inscription de Valmiki, Prakas Adharma, BEFEO, XXVIII)។ ម្យ៉ាងទៀត តាមការស្រាវជ្រាវរបស់យើងខាងបដិមាសាស្ត្រ យើងក៏បានដឹងទៀតថា ព្រះឥសីឫសីវាល្មិកិ ដែលជាអ្នកបានតែងរឿងរាមកេរ្តិ៍នេះឡើង ក៏ត្រូវបានតំណាងដោយចម្លាក់ថ្ម នាស.វទី៧ ផងដែរ។
យ៉ាងណាមិញ ជ្រុងខាងឥសាននៃផ្ទាំងសិលាចារឹកមួយទៀត គឺសិលាចារឹកថ្នាល់បារាយណ៍ ដែលមានលេខជំនឿន K.291 នាស.វទី៩ បានឲ្យដឹងថា ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១ ដែលកម្លាំង និងកិត្យានុភាពរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានប្រៀបផ្ទឹមទៅនឹងព្រះរាម ហើយទ្រង់ក៏ចេះចងចាំរឿងរាមកេរ្តិ៍របស់វាល្មិកិយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញផងដែរ៕ (ម.ត្រាណេ)
