ខេត្តមណ្ឌលគិរី ៖ ព្នង គឺអម្បូរជនជាតិខ្មែរដើម ដែលរស់នៅតាមតំបន់ខ្ពង់រាបសម្បូរសត្វព្រៃ និងព្រៃឈើ ហើយពុំសូវមានអ្នកដឹងពីស្ថានភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់ឡើយ។
ស្ថានភាពរស់នៅពីសម័យដើមដ៏យូរលង់មកនោះមិនមានការកត់ត្រាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការស្រាវជ្រាវទេ តែត្រឹមសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង ចូលមកកាន់កាប់ត្រួតត្រាកម្ពុជា បានបង្ហាញថា ការរស់នៅរបស់បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចព្នង គឺមានរាយប៉ាយពេញព្រៃភ្នំ ប៉ុន្តែជាការរស់នៅផ្តុំគ្នាជាក្រុមតូចៗបួនដប់គ្រួសារ ខ្លះទៀតរស់នៅតាមចម្ការដាច់ដោយឡែកពីភូមិ។
ការរស់នៅបែបនេះវាអាស្រ័យលើភូមិសាស្ត្រអំណោយផល និងការនិយមចូលចិត្តរបស់ពួកគាត់ គឺឱ្យតែមានប្រភពទឹកនៅតាមដងអូរ ជ្រលងភ្នំ ដងព្រែក ទន្លេ ត្រពាំង ជាដើមដែលអាចធ្វើឱ្យពួកគាត់ប្រកបមុខរបរដ៏សំខាន់ដូចជាធ្វើស្រែចម្ការ គឺចាំបាច់ត្រូវរស់នៅទីនោះ ព្រោះពួកគាត់ពឹងផ្អែកលើធម្មជាតិទាំងស្រុង។
ជនជាតិភាគតិចព្នងនៅមានជំនាញពិសេសមួយទៀត គឺចូលព្រៃ ដើម្បីបរបាញ់សត្វ រកជ័រ បោកវល្លិ៍ កាប់ផ្តៅ ឈើ ឫស្សី បេះបន្លែ និងផ្លែរុក្ខជាតិនានា ដើម្បីដោះស្រាយជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ។ ទោះបីយ៉ាងណា ជនជាតិព្នងទាំងនោះ មួយចំនួនធំមានចំណង់ចំណូលចិត្តធ្វើស្រែចម្ការ ដោយការបុកដាំតាមជ្រលងភ្នំ ឬ តាមចង្កេះភ្នំ ហើយទំហំស្រែចម្ការអាស្រ័យទៅតាមសមត្ថភាពកាប់រានឆ្ការបានទីធ្លាប៉ុនណាធ្វើប៉ុនហ្នឹង។
ប្រសិនបើមានបងប្អូនកូនចៅឈឺថ្កាត់ ពួកគាត់ភាគច្រើនប្រើឱសថផ្សំពីឫសឈើ សម្បកឈើ និងឆ្អឹងសត្វព្រៃជាដើម បូកផ្សំជាមួយការកាប់ជ្រូក ឬក្របីថ្វាយស្រាជូនអារក្សរក្សាព្រៃភ្នំ ដើម្បីសុំឱ្យបានជាសះស្បើយពីរោគា។ ចំពោះការស្លៀកពាក់វិញ ជនជាតិព្នងពុំមានសម្លៀកបំពាក់ត្រឹមត្រូវទេ ដោយគ្រាន់តែពាក់ប៉ឹងបិទបាំងកេរ្តិ៍ខ្មាសបន្តិចតែប៉ុណ្ណោះ តែមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្នពួកគាត់មានសម្លៀកបំពាក់ស្អាតបាតដូចខ្មែរកណ្តាលដែរ។
យោងតាមឯកសារ របស់មន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈខេត្តមណ្ឌលគិរី បានបញ្ជាក់ថា នៅអំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៥៧ ដោយមានការឈ្វេងយល់ពីព្រះករុណាជាអម្ចាស់ទ្រង់ទតឃើញវិសាលភាពទឹកដីក្រចេះ មានទំហំធំធេងលំបាកក្នុងការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាល ទើបទ្រង់ព្រះតម្រិះ បែងចែកទឹកដីមួយភាគធំនេះទៅជាខេត្តមួយទៀត គឺខេត្តមណ្ឌលគិរី គិតចាប់ពីស្រុកឆ្លូងលើរហូតដល់ស្រុកកោះញែកទល់នឹងព្រំប្រទល់ទន្លេស្រែពក ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី ឯស្រុកឆ្លូងពីដើមក៏ដូរឈ្មោះថា ស្រុកអូររាំង។ ក្រោយពីបានចេញសេចក្តីប្រកាសឈ្មោះខេត្តមណ្ឌលគិរី ទើបបែងចែកជាស្រុកកែវសីមា បន្ថែមទៀត ដោយយកឈ្មោះតាមភ្នំកែវសីមា ធ្វើជាគោលកណ្តាលស្រុក ហើយតែងតាំងចៅហ្វាយស្រុក ចៅហ្វាយខេត្តថ្មីមកគ្រប់គ្រងក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ ដើម្បីជួយដឹកនាំបងប្អូនខ្មែរលើ ឬខ្មែរភ្នំ ឱ្យបានរីកចម្រើនជឿនលឿន។ ការរស់នៅជំនាន់នោះបងប្អូនជនជាតិភាគតិចព្នង គឺក្នុងមួយភូមិៗមានចំនួនដប់ទៅដប់ប្រាំគ្រួសារ មានមនុស្សរស់នៅក្រោម ១០០នាក់ប៉ុណ្ណោះ។
សព្វថ្ងៃនេះ ដោយមានការដឹកនាំដ៏ត្រឹមត្រូវពីសំណាក់ប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានធ្វើឱ្យជីវភាពរបស់បងប្អូនទូទាំងប្រទេសធូរធារ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះបងប្អូនខ្មែរលើ ដែលធ្លាប់ជួបប្រទះតែភាពលំបាកនោះ ពេលនេះពួកគាត់ក៏មានជីវភាពរស់នៅសមរម្យនឹកស្មានមិនដល់ឡើយ៕ ដោយ៖ សមុទ្រឈើ
