នៅក្នុងវត្តអារាម ការហាមប្រាមមិនអោយមានការស្លៀកពាក់មិនសមរម្យចូលក្នុងបរិវេណនៃទីសក្ការៈនោះ ចំពោះអ្នកដែលកាន់ ពុទ្ធសាសនា តាមធម្មតាត្រូវយល់ដឹ ងព្រោះការប្រតិបត្តិនេះមានជាតំណរតពូជរាប់រយឆ្នាំមកហើយ គឺវាជារឿងត្រូវបានបង្រៀននិងប្រៀនប្រដៅកូនចៅពីសំណាក់ ចាស់ទុំ ឬអ្នកកាន់ធម៌កាន់អារ្យទាំងឡាយ នៅក្នុងផ្ទះ ក្នុងភូមិ។ ដោយសារតែវត្តនេះស្ថិតក្នុងតំបន់ទេសចរណ៍ ហើយមានការរៀបចំស្អាត ដោយវត្តមួយនេះជាវត្តពុទ្ធសាសនាបែប ZEN ទើបរបៀបរៀបរយត្រូវតែមានវិន័យខ្ពស់ ហើយស្ងាត់ស្ងៀមនិងមានការប្រតិបត្តិតឹងរឹងខ្ពស់។ ការប្រាប់ក្នុងសភាពថ្លៃថ្នូរ ដោយមិនមានការ ចាប់ទាញឬការស្ដីបន្ទោសចំពោះអ្នកដំណើរដែលបានមកដល់ដោយមិនបានត្រៀមលក្ខណៈជាមុននោះ គេក៏បានលើកស្លាក ប្រាប់បង្គាប់ដល់អ្នកដំណើរទាំងឡាយដែល មិនបានដឹងឬយល់អំពីការស្លៀកពាក់ ដោយហេតុថាអ្នកទាំងនោះជាជនបរទេសមិនសូវមានការយល់ដឹងអំពីរបៀបរបបទាំងឡាយ។ តែតាមពិតទៅគ្រប់សាសនាទាំងអស់ពេលដែលចូលក្នុងទីសក្ការៈគឺត្រូវតែស្លៀកពាក់អោយស្អាតបាតនិងសមរម្យដោយមិនលេចលើលេចក្រោម។
នៅក្នុងសង្គមខ្មែរយើងសព្វថ្ងៃនេះ តើការប្រៀនប្រដៅកូនចៅចំពោះការតុបតែងខ្លួនដើម្បីចូលក្នុងទីសក្ការៈ មានក្នុងកម្រិតណា?!
ការប្រតិបត្តិគឺជាកត្តាសំខាន់ជាងការចេះនិងចាំធម៌ ការសូត្រចាំមាត់ដូចសេកមិនបានន័យថា វាជាការប្រព្រឹត្តធម៌នោះទេ។ ចំពោះពុទ្ធសាសនាការប្រតិបត្តិតាមគន្លងធម៌ នោះគឺជាការយល់អំពីធម៌ តើមានអ្នកដែលសូត្រធម៌រត់មាត់ប៉ុន្មានអ្នក ដែលមិនមែនជាអ្នកបួសហើយរក្សាធម៌បាននោះ?!
ខ្មែរភាគច្រើនមានការគិតមួយថា អ្នកដែលចូលវត្តត្រូវមានអាយុសមស្រប ព្រោះគិតថាក្មេងមិនចេះទ្រាំស្ដាប់ធុញក្នុងការអង្គុយស្មឹងស្មាត តែពួកគាត់ មិនបានគិតថា អ្នកដែលត្រូវមានចិត្តទៅដោយការសន្តោសប្រណីដែលធ្វើអោយសង្គមមួយងាយរស់នៅ ព្រោះប្រកបទៅដោយការយោគយល់ ដោយធម៌ អធ្យាស្រយ័ខ្ពស់ ជំនួសការ ជេរបញ្ចោរ វាយតប់គ្នា ដើម្បីធ្វើជាការដោះស្រាយបញ្ហានោះ គឺជាយុវ័យទាំងឡាយនោះទេ!
យើងសូមកុំភ្លេចថា ទំពាំងស្នងឫស្សី តែបើទំពាំងទាំងនោះវាធំមកដោយដង្កូវ ពុក រលួយផុយ តើសង្គមរបស់វាធំមកជាឫស្សីដើមល្អបានយ៉ាងដូចម្ដេច?!
នៅឯប្រទេសជិតខាងឬឆ្ងាយក្ដី គេបានយកធម៌ព្រះពុទ្ធមកបង្រៀនជាកម្មវិធីសិក្សា ដោយក្មេងតូចៗគ្រប់គ្នាដែលស្ថិតក្នុងគ្រួសារដែលកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធ មិនមែនត្រឹមតែចេះធម៌ថ្វាយបង្គំនោះទេ ពួកគេថែមទាំងយល់ដឹងអំពីការដាក់បាត ធ្វើទានទៀតផង។ កត្តានេះហើយដែលធ្វើអោយសង្គមរបស់ពួកគេមានការរស់នៅស្ងប់ស្ងាត់ផ្សេងអំពីយើង ទើបធ្វើអោយការតុបតែងខ្លួនមិនបានក្លាយទៅជារឿងក្ដៅលើបណ្ដាញសង្គម ជេរគ្នាតភាគ ដៀលដល់ពូជ ដូចដែលយើងបានឃើញជារឿយៗនោះទេ!
សភាពថ្លៃថ្នូររបស់មនុស្សយើងគ្រប់ៗ ស្ថិតនៅលើអ្វី?!
ការតុបតែងខ្លួនសមរម្យ អោយសមនិងកាលៈទេសៈ គឺ ៖
១. ជាការអោយតម្លៃខ្លួនឯង
២. ជាការអោយតម្លៃអ្នកជុំវិញខ្លួនយើងឬអាណាព្យាបាលញាតិផៅ៧សណ្ដាន
៣. ជាការអោយតម្លៃដល់ទីកន្លែងដែលយើងទៅ
ចំណែកឯក្នុងសាសនាដ៏ទៃទៀតក៏ដូច្នេះដែរ ក្មេងចូលក្នុងព្រះវិហារ តាំងតែពីតូចៗ ដើម្បីទៅទទួលធម៌អំពីព្រះ៕ ក្ខិណី
