Frederic Bourdier
បរិបទទូទៅ
លក្ខណៈទូទៅ និងចំណាត់ថ្នាក់ពូជសាសន៍ និងភាសា
ក្នុងចំណោមជាតិសាសន៍នានាដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជនជាតិដើម (Indigenous Population) សំដៅដល់មនុស្សដែលមកតាំងទីលំនៅនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមុនគេ តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ។ តាមពិតទៅ វាក្យស័ព្ទនេះផ្ដល់អត្ថន័យទូទៅដោយមិនចំពោះ ហើយត្រូវបានប្រើប្រាស់សំដៅលើក្រុមផ្សេងៗ ដែលស្ដែងរួមគ្នាតាម រយៈទិដ្ឋភាព សកម្មភាពសង្គម និងទិដ្ឋភាពរូបិយនៃជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេ ដែលគេតែងហៅថា អរិយធម៌ឥណ្ឌូចិនដើម (Proto-Indochinese) (01) ។ ជនជាតិដើមទាំងនេះ មានប្រពៃណីកាប់ឆ្ការព្រៃ ដាំដំណាំកសិកម្ម បរបាញ់សត្វ នេសាទត្រី និងរកអនុផលព្រៃឈើ។ ពួកគេគោរពបូជាទៅលើទម្រង់សាសនាមួយ ផ្អែកលើជំនឿព្រលឹងនិយម ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ ចំពោះជនជាតិដើមដែលរស់នៅតាមភូមិភាគ(ឦសាន) ជំនឿដែលសំខាន់បំផុត គឺពិធីបូជាយញ្ញសត្វក្របី។ តែទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ទោះបីមានតឹកតាងបញ្ជាក់ថា បណ្ដាជនជាតិដើមទាំងនេះមានប្រភពដើមតែមួយ ហើយក្រោយមកបែងចែកជាកុលសម្ព័ន្ធផ្សេងៗគ្នាក្ដី ក៏ក្រុមជនជាតិដើមមួយចំនួន ដូចជាសំរែ និងព័រ (Pear) ដែលរស់នៅតាមភាគខាងលិចប្រទេសកម្ពុជា នៅរក្សាទ្រង់ទ្រាយដើមនៃលក្ខណៈសង្គមវប្បធម៌ និងក្នុងនាមជាជនជាតិម្ចាស់ស្រុកច្រើនជាងក្រុមជនជាតិដើម ដែលរស់នៅភូមិភាគ (ឦសាន)នៃប្រទេសកម្ពុជា។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្រុមជនជាតិដើមមួយចំនួនដែលមានលក្ខណៈ ភូមិសាស្ដ្រ និងភាសាសាស្ដ្រដាច់ដោយឡែករបស់ខ្លួនរួមមានជនជាតិចារ៉ាយ(អម្បូរម៉ាឡេ-ប៉ូលីនេស្យាង) (Malayo-Polynesian) និងជនជាតិទំពួន (អម្បូរមន-ខ្មែរ) ដែលរស់នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ច្រើនរក្សាទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធនឹងគ្នា ហើយក៏មានការផ្សារភ្ជាប់សាច់ឈាមគ្នា តាមរយៈការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ឆ្លងជាតិសាសន៍ផងដែរ ជាពិសេសនៅក្នុង ស្រុកអណ្ដូងមាស ក្នុងន័យនេះ ទិដ្ឋភាពខុសគ្នារវាងក្រុមជនជាតិដើមទាំងនេះ មានលក្ខណៈជាបញ្ញត្ដិប៉ុណ្ណោះ។
តើជនជាតិដើមទាំងនេះគឺជាអ្នកណា? ពួកគេមានប៉ុន្មានក្រុមនៅទីនោះ? ហើយមានឈ្មោះអ្វីខ្លះ? តាមពិតទៅយើងអាចទទួលយកការផ្ដួចផ្ដើមធ្វើចំណាត់ថ្នាក់ជនជាតិដើមទាំងនោះទៅតាមលក្ខណៈជាតិពិន្ធុវិទ្យា និងភាសាវិទ្យា។ ប៉ុន្តែការដែលសំខាន់ ជាបឋមយើងមិនគ្រាន់តែលើកឡើងរឿងរ៉ាវក្នុងអំឡុងពេលថ្មីៗនេះទេ ថែមទាំងត្រូវពិនិត្យមើលលើប្រវត្តិសាស្ដ្រវែងឆ្ងាយរបស់ពួកគេ ដែលក្នុងនោះឃើញថាជនជតិទាំងនេះបានរក្សា ទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធមិនត្រឹមតែជាមួយជនជាតិដើមដូចគ្នាប៉ុណ្ណោះទេ តែពួកគេនៅមនាទំនាក់ទំនងជាមួយ ជាតិសាសន៍ខ្មែរ និងជនជាតិផ្សេងៗទៀត។ ក្នុងន័យនេះ ដូចដែលការសិក្សានេះនឹងបង្ហាញបន្ថែម គេមិនអាចធ្វើការ ស្រាវជ្រាវពីក្រុមជនជាតិដើមឥណ្ឌូចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដោយមិនអើពើពីទំនាក់ទំនងផ្សេងៗដែលជនជាតិ ទាំងនោះមាន បើទោះប្រកបដោយនិរន្ដរភាពតិចក្ដី ច្រើនក្ដីនៅក្នុងប្រព័ន្ធសង្គមដែលរួមបញ្ចូលទាំងជនជាតិផ្សេងៗ ដែលរស់នៅក្នុងភូមិសាស្ដ្រពាក់ព័ន្ធនឹងគ្នាទេ។ នេះមានន័យថា ជនជាតិដើមនីមួយៗដែលបានលើកឡើងនឹងត្រូវ បានពិចារណា ដោយមិនដាក់ឱ្យនៅឱ្យដាច់ពីគេ តែជាចំណែកមួយនៃសំណុំឯកភាពរួមមួយ ដែលធាតុនីមួយៗមាន ទំនាក់ទំនងអន្ដរអំពើជាមួយគ្នា។
យោងតាមចំណាត់ថ្នាក់តាមបទដ្ឋានអាមេរិក យើងអាចបែងចែកអម្បូរភាសាជនជាតិដើមទាំងនេះជាពីរអម្បូរគឺ អម្បូរអូស្ដ្រូ-ថៃ (Austro-Thais) ឬ (Malayo-Polynesian) ហើយនិងអម្បូរមន-ខ្មែរ។ អម្បូរនេះ រួមមានជនជាតិចារ៉ាយ នៅខេត្តរតនគិរី (មានប្រជាជន ១៤.០១០នាក់) នៅឆ្នាំ១៩៩៤ យោងតាមទិន្នន័យដែលយើងប្រមូលបានដោយផ្ទាល់ ខណៈដែលស្ថិតិរបស់ខេត្ដមណ្ឌលគិរីបង្ហាញថា មានជនជាតិចារ៉ាយត្រឹមតែ ១៣.៩៨០នាក់) ហើយនិងជនជាតិរដែ (Rhade) មានចំនួនតិចតួចរស់នៅលាយឡំនឹងជនជាតិព្នងនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ជាតិសាសន៍ទាំងពីរក្រុមខាង ក្រោយនេះមានភាសាទាក់ទងគ្នានឹងអនុក្រុមចាម ដែលក្នុងនោះរាប់បញ្ចូលជនជាតិចាមកាន់សាសនាឥស្លាមដែល រស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
អម្បូរមន-ខ្មែរ ជាអម្បូរធំ ហើយមានឥទ្ធិពលខ្លាំងជាង ត្រូវបែងចែកជាក្រុមផ្សេងៗ ដែលក្នុងនោះមានបីក្រុម ដែលមានវត្តមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារួមមាន ក្រុមព័រ ក្រុមកាទុ និងបាណា។ ក្រុមបាណា ចែកជាបាណាភាគខាងលិច បាណាភាគខាងជើង និងបាណាភាគខាងត្បូង។ តារាងខាងក្រោម បង្ហាញដោយសង្ខេប ពីទំនាក់ទំនងឧបសម្ព័ន្ធភាសា ទីតាំង ស្ថិតិចំនួនសមាជិកកុលសម្ព័ន្ធ ជនជាតិនៃអម្បូរនីមួយៗ ទោះជាយ៉ាងនេះក្ដី ចំណាតើថ្នាក់ជាតិពិន្ធុវិទ្យានេះ មិនប្រាកដថាមានភាពត្រឹមត្រូវគ្រប់ករណីនោះទេ ដោយហេតុនេះហើយ យើងចាំបាច់លើកយកចំណុចនេះមកពិភាក្សាបន្ថែមទៀត។
តារាងលេខៈ ចំណាត់ថ្នាក់ភូមិវិទ្យាភាសារបស់ក្រុមជនជាតិដើមធំៗ
ក្រុមជនជាតិដើម អនុក្រុម ក្រុមភាសា អម្បូរ ស្ថិតិ ទីតាំង
ចារ៉ាយ ចាម អូស្ដ្រូនេស្យាង អូស្ដ្រូ- ថៃ ១៤.០០០ រតនគិរី
រដែ ចាម អូស្ដ្រូនេស្យាង អូស្ដ្រូ- ថៃ មួយចំនួនតូច មណ្ឌលគិរី
កាចក់ បាណាខាងជើង បាណា មន-ខ្មែរ ២.២០០ រតនគិរី
ទំពួន បាណាខាងលិច បាណា មន-ខ្មែរ ១៨.០០០ រតនគិរីនិងមណ្ឌលគិរី
ព្រៅ បាណាខាងលិច បាណា មន-ខ្មែរ ៥.៥០០ រតនគិរីនិងស្ទឹងត្រែង
គ្រឹង បាណាខាងលិច បាណា មន-ខ្មែរ ១៤.០០០ រតនគិរី
(អនុក្រុមរបស់ព្រៅ)
ក្រាវ៉ែត បាណាខាងលិច បាណា មន-ខ្មែរ ៤.០០០ រតនគិរី(វ៉ឺនសៃ)និងស្ទឹងត្រែង(សៀមប៉ាង)
លុន បាណាខាងលិច បាណា មន-ខ្មែរ ៣០០ រតនគិរី(តាវែងវ៉ឺនសៃ) និងស្ទឹងត្រែង
ព្នង បាណាខាងត្បូង បាណា មន-ខ្មែរ ១.៩០០ មណ្ឌលគិរី ស្ទឹងត្រែង រតនគិរី
ស្ទៀង បាណាខាងត្បូង បាណា មន-ខ្មែរ ៣.០០០ ក្រចេះ(ស្នួល) មណ្ឌលគិរី (កែវសីមា)
ក្រោល ? បាណា? មន-ខ្មែរ ១.៩៦០ ក្រចេះនិងមណ្ឌលគិរី(កោះញែក)
មិល ? បាណា? មន-ខ្មែរ ២.១០០ ក្រចេះ
ជង (ព័រនៅថៃ) ព័រ មន-ខ្មែរ ? ពោធិសាត់(កោះកុង?)
សម្រែ (សម្រែសៀមរាប) ព័រ មន-ខ្មែរ ? ពោធិសាត់ និងកោះកុង
ព័រ (ព័រខាងកើតនិងខាងលិច)ព័រ មន-ខ្មែរ ១.៤៤០ កំពង់ធំនិងជួរភ្នំក្រវាញ
ស្អូច (ស្អូច) ព័រ មន-ខ្មែរ ប្រហែល១៧៥ កំពតនិងជូរភ្នំក្រវាញ
សួយ ? ? មន-ខ្មែរ ១.២០០ កំពង់ស្ពឺ(ភ្នំឱរ៉ាល់)
ខ្មែរខិ ខ្មែរ ខ្មែរ មន-ខ្មែរ ១.៦០០ ស្ទឹងត្រែង(សៀមប៉ាង)
កួយ - កាទុ មន-ខ្មែរ ១៤.២០០ ព្រះវិហារ កំពង់ធំ និងស្ទឹងត្រែង
ចំពោះក្រុមដទៃៗទៀតដែលកំណត់បាននៅឆ្នាំ ១៩៩៥ ប៉ុន្ដែពុំមានទិន្នន័យច្បាស់លាស់ រួមមានជនជាតិព្រៅ (មានចំនួន ២៥.៨៥០) ជនជាតិរបែល (ចំនួន ១.៦៤០ នាក់) ថ្មួន(ចំនួន ៥៤៣នាក់) លើល្មូន (ចំនួន ២៨០ នាក់) កូឡា (ចំនួន ៣១ នាក់) កានិញ (ចំនួន ១៥០ នាក់) ប៉ោង (ចំនួន ២៦០នាក់) ហើយនិងជនជាតិរអូង (នៅស្រុកកែវសីមា)។ ប្រភពព័ត៌មានៈ ការចុះអង្កេតដោយផ្ទាល់ស្ថិតិខេត្ត និងស្ថិតិក្រសួងមហាផ្ទៃឆ្នាំ១៩៩៥៕
