មានជនបរទេសខ្លះ ជនជាតិថៃខ្លះ នៅភូមិភាគកណ្ដាល បានចេញទៅតាមជនបទ ហើយបានឃើញពិធីរៀបការបែបខ្មែរ ក៏ពោលថាផ្សេងពីភូមិភាគកណ្ដាល ឬក៏ទោះបីជនជាតិខ្មែរនៅភូមិភាគឦសានក៏ដោយ ដែលនិយាយភាសា សួយ-លាវ ក៏និយាយថា ខុសប្លែកពីប្រពៃណីរបស់គេដែរ។ ដូចនេះអ្នកនិពន្ធសូមលើកយកមករៀបរៀងនៅក្នុងកម្មវិធីនានា ដែលទាក់ទងទៅការរៀបមង្គលការជូនជ្រាបជាបណ្ដើរៗ។ ព្រោះថា គ្រាន់តែបានឃើញត្រឹមពេលរៀបចំពិធីមង្គលនោះ វាប្លែករួចទៅហើយ ហើយនៅមានចំណែកដែលមិនបានឃើញទៀត វាចម្លែកយ៉ាងណា? ដូចជាជំនឿ ប្រស្នាផ្សេងៗ ពាក្យសួរចែចូវរវាងគ្នានិងគ្នា ទាំងអស់នេះសុទ្ធសឹងតែគួរជ្រាបដោយទូលំទូលាយស៊ីជម្រៅថែមទៀតផង។
ពិធីរៀបការ
ពិធីរៀបការ គេបានជ្រើសរើសរកខែ-ថ្ងៃ ឫក្សពេលាដូចគ្នា និងថ្ងៃឫក្សបញ្ជូនកូនក្រមុំ, មិនបែងចែកថ្ងៃរៀបការនៅដោយឡែកហើយបញ្ជូនកូនក្រមុំនៅថ្ងៃដោយឡែកឡើយ។ គឺគេធ្វើនៅក្នុងថ្ងៃតែមួយជាការស្រេចតែម្ដង, រឿងពិធីជ្រើសរើសឫក្សពេលារៀបការនេះ នឹងចុះនៅវគ្គចុងក្រោយរឿងរៀបការ ដើម្បីជាមូលដ្ឋានចំណេះដឹងដល់កូនចៅបន្ដទៅទៀត, ព្រោះថាតាមការពិតនោះ មាននៅក្នុងតម្រារបស់ព្រះសង្ឃខ្លះ របស់លោកអាចារ្យចាស់ៗខ្លះ នៅក្នុងគម្ពីរដីកា សាស្ដ្រាស្លឹករឹតខ្លះ ហើយនៅមិនទាន់មាននរណាបោះពុម្ពផ្សព្វផ្សាយដល់អនុជន ដែលត្រូវការចង់ដឹងពីមូលហេតុដើម្បីសិក្សា ក៏ពិបាកនឹងរកណាស់ដែរ ទើបនៅពេលនេះសូមលើកយកមកជម្រាបជូនជាបណ្ដើរៗ ហើយនៅក្នុងវគ្គនេះក៏សូមនិយាយរឿងពិធីរៀបការសិន។
ក្បួនហែខាន់ស្លា
កូនកំលោះចាំបាច់ត្រូវមិត្ដកំលោះៗមកកាន់ឆត្រឱ្យ កូនកំលោះតែងខ្លួនដោយស្លៀកសារុងក្រឡេក្រឡា៤ជ្រុង លើកគោមធំៗ ចម្រុះពណ៌ក្រហម, លឿង, ខៀវ, ស ពណ៌ទាំងនេះច្រើនជាពណ៌ស្រទន់ ស្រាល ត្រជាក់ភ្នែក មិនចាំងភ្លឺផ្លេក។ ពាក់អាវពណ៌ស បង់កក្រមាសូត្រពណ៌ប្រហែលៗនឹងសារុង តែចាស់ជាងបន្ដិចពាក់នៅលើស្មា។
ក្រៅពីនោះនៅមានក្មេងប្រុសស្រីកាន់មាន់, ទា ត្រឡាច នំ នំអន្សម នំគមផ្សេងៗទៀត ដើរជាក្បួនជូរៗមក មានក្មេងប្រុសស្រីកាន់ហិប, ថង់ ព្រមទាំងអង្ករ ហើយនិងវង់ភ្លេង, ភ្លេងនាំមុខក្បួនហែមក រហូតដល់ផ្ទះកូនក្រមុំ ហើយក្បួនពិធីមង្គលការនោះនឹងមកដល់ពេលព្រឹកព្រលឹមជានិច្ច ហើយនិងអ្វីដែលគេខ្វះមិនបាននោះគឺអណ្ដើក១(នៅរស់)។
អណ្ដើកនេះមានប្រវត្តិនិទានមកថា៖ សម័យដើមមានអណ្ដើកមួយក្បាលវាពូកែនិយាយស្ដីខ្លាំងណាស់។ វាតែងនាំពាក្យ នាំផ្លូវពីនេះទៅនោះ ហើយពីនោះវិញជាដរាប ដែលធ្វើឱ្យបុរស-ស្ដ្រីឈានទៅរកគ្នាជាគូស្រករបាន។ ថ្ងៃមួយ អណ្ដើកនៅក្បែរមាត់ស្រះស្រង់របស់ព្រះរាជា ពួករាជបុត្រ រាជធីតាកំពុងនាំគ្នាលេងទឹកនៅក្នុងស្រះយ៉ាងសប្បាយនោះ អណ្ដើកក៏បញ្ចេញសំឡេង ខ៎! ៗ…ពួករាជបុត្រនិងរាជធីតាភ័យណាស់ ដោយនឹកស្មានថាជាពស់វែកក៏រត់គេចទៅ តែដល់ពេលមករកមើលឡើងវិញក៏ឃើញអណ្ដើកនោះ ខឹងណាស់ ក៏នាំគ្នាចាប់អណ្ដើកយកទៅគ្រវែងចោលនៅកណ្ដាលមហាសមុទ្រ(ផ្ចិតសមុទ្រ)។ អណ្ដើកធ្លាក់ទៅដល់ឋានបាតាល ពួកនាគទាំងឡាយក៏រោមមើល ហើយនឹងគិតចាប់យកទៅប្រហារ។ អណ្ដើកក៏ពោលឡើងថា «យើងនេះមកក្នុងនាមឋានៈជារាជទូត ដើម្បីចម្រើននូវសម្ព័ន្ធមេត្រីភាព»។
ពួកនាងដឹងយ៉ាងនោះ ក៏នាំទៅជូបជាមួយស្ដេចភុជង្គនាគ, អណ្ដើកប្រាប់ថា នៅឯឋានមនុស្សលោកមាននគរមួយឈ្មោះ… (ក្នុងរឿងភូវិទត្ថរង្សី) ព្រះរាជាមានព្រះធីតាដ៏ស្រស់ស្អាត ចង់ឱ្យព្រះរាជានៃស្ដេចភុជង្គនាគទៅដណ្ដឹងនាងមកធ្វើជាព្រះមហេសីនៃរាជបុត្រ។ ស្ដេចនាគជឿ ក៏លើកគ្នាមកដណ្ដឹងព្រះរាជធីតា ដំបូងឡើយខាងមនុស្សលោកក៏ងឿងឆ្ងល់ដែរ ព្រោះមិនបានបិទប្រកាសប៉ាវគងឃោសនាលក់កូនស្រីដែរ ប៉ុន្ដែនៅពេលដែលបានឃើញគ្នាជាក់ស្ដែងអ៊ីចឹង ក៏យល់ព្រមឱ្យរៀបអភិសេក នៅគ្រាបំផុត, ព្រះរាជធីតានិងព្រះរាជបុត្រ របស់ស្ដេចភុជង្គនាគនេះឯងគឺមាតា បិតានៃព្រះភូវិទត្ថកុមារ។
នៅថ្ងៃរៀបអភិសេក ក្នុងគ្រានោះផ្ដល់នូវគុណសម្បត្ដិដល់អណ្ដើកដែលស្ថិតក្នុងឋានៈជាអ្នកជួយចងសម្ព័ន្ធមេត្រី ទើបបានជានាំគ្នាយក អណ្ដើកហែហមមកជាមួយនឹងក្បួនតែម្ដង។ ដោយហេតុថា ព្រោះតែរឿងនិទាននេះឯង ទើបមានការយកអណ្ដើកមកដង្ហែជាក្បួនជូនកូនកំលោះមកផ្ទះកូនក្រមុំរៀបការតាមរបៀបខ្មែរគ្រប់ៗលើក។ ប៉ុន្ដែមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ ពិបាកនឹងបានឃើញណាស់ ព្រោះអណ្ដើកក៏ពិបាករក ទើបខ្មែរយើងហៅស្ដ្រីអ្នកដឹកញីបន្ស៊ីឈ្មោលនេះថា(មេអណ្ដើក)។
មកពិចារណាម្យ៉ាងទៀតថា ខ្មែរខ្លួនឯងបានប្រកាន់ខ្លួនឯងថា មានពូជពង្សជាសាច់សាលោហិតស្ដេចភុជង្គនាគ រមែងនិយមចូលចិត្តធ្វើបង្កាន់ដៃនាគទាំងក្នុងការសាងសង់ផ្ទះសម្បែង ការភ្ជួររាស់នង្គ័លចន្ទោលរទេះ ដងនឹម កណ្ដៀវ។ល។ រមែងមើលតម្រានាគប្រែ(សិរសា)ក្បាល។ នោះគឺបណ្ដាលមកពីរឿងភូវិទត្ថជាតកនេះ តាមទស្សនៈខ្មែរខ្លួនឯងបានប្រកាន់ ទុកក្នុងសន្ដានចិត្តថា ខ្លួនឯងគឺជាអ្នកមានលោហិតរួមផ្សំគ្នារវាងនាគ+មនុស្ស ដោយអាស្រ័យអណ្ដើកជាមេទាក់ទងសំខាន់ ដូច្នេះហើយទើបបានជាមានយកអណ្ដើករួមហែខាន់ស្លារាល់លើក។
ការត្រៀមខាងកូនក្រមុំ
សម័យមុនគេធ្វើបារ៉ាំនៅខាងមុខផ្ទះ តែសម័យនេះមិនសូវជាមានឡើយ អាចមកពីការរកឈើពិបាក ទៅកាប់ឈើមកច្រើនអាចជាការកាប់ព្រៃបំផ្លាញធម្មជាតិ។ ក៏បណ្ដោយឱ្យឈប់សម្រាកកណ្ដាលថ្ងៃតែម្ដងទៅក៏មានដែរ, នៅចុងជណ្ដើរមានថ្មមួយដុំជាផ្ទាំងធំគូរសម ដែរ ល្មមអាចឈរដោយជើងទាំងពីរបាន។ ថ្មនេះសម្រាប់កូនកំលោះឈរឱ្យកូនក្រមុំលាងជើងឱ្យ មានចម្លើយទៅលើប្រស្នាថា ថ្មនេះមានឈ្មោះម្យ៉ាងទៀតថា សិលា ហើយសិលាគឺសីល ប្រែជាសម្រាយថា ជីវិតគូស្រករត្រូវរឹងមាំដោយសីល ត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវ សីលឱ្យគង់វង្ស មិនរញ្ជួយញាប់ញ័រចំពោះមុខឧបសគ្គ៕
លីសា
